De FIDE Wereldbeker 2025 in Goa zorgt voor de nodige beroering, en dat komt niet alleen door de resultaten op het bord. De Russische grootmeester Daniil Dubov (2674) trok alle aandacht na zijn overwinning op de hoger ingeschaalde Indiër R Praggnanandhaa (2768). Het was echter niet zijn spel, maar vooral zijn uitspraken na afloop die stof deden opwaaien. “De voorbereiding op twee klassieke partijen tegen Pragg kostte me bij elkaar tien minuten op mijn telefoon. Ik heb mijn laptop niet eens gebruikt,” aldereus Dubov.

Hij deed er nog een schepje bovenop: “Mensen vinden dat misschien niet leuk, maar als ik dan tegenover Pragg zit, iemand die waarschijnlijk dag en nacht naar stellingen kijkt, weet hij met wit nog steeds geen enkel probleem te creëren. Dus misschien ligt het niet aan mij. Misschien ligt het aan het schaken zelf.”

De topfavorieten struikelen

Voor de 20-jarige Praggnanandhaa uit Chennai waren de woorden misschien nog pijnlijker dan het resultaat zelf. Hij werd door de nederlaag in Ronde 4 uitgeschakeld, net voor de achtste finales. Hij was echter niet de enige grote naam die vroegtijdig het toernooi moest verlaten. In de derde ronde sneuvelde topfavoriet en wereldkampioen D Gukesh al tegen de Duitser Frederik Svane, die maar liefst 123 punten lager op de ranglijst staat.

Ook de Nederlandse nummer één, Anish Giri, volgde datzelfde pad. Hij verloor verrassend van de 128 punten lager ingeschaalde Alexander Donchenko. Dit zijn slechts de meest in het oog springende gevallen. Bij aanvang van de vijfde ronde (de achtste finales) waren nog maar vijf van de twintig hoogst geplaatste spelers in de race.

Is het niveauverschil verdwenen?

De vraag rijst of de absolute wereldtop plotseling kwetsbaar is geworden. Volgens tweevoudig Wereldbekerwinnaar GM Levon Aronian, die zelf zaterdag werd uitgeschakeld door Arjun Erigaisi, is dit een onvermijdelijke ontwikkeling. “Ik denk dat het niveau in het algemeen gewoon heel dicht bij elkaar komt te liggen,” vertelde hij. “Het zijn maar twee klassieke partijen. Vaak zullen de spelers die op papier minder sterk zijn, remise spelen met wit en wachten op hun kans met zwart. In één enkele partij kan vervolgens alles gebeuren.”

Deze strategie werd openlijk onderschreven door Dubov: “Ik heb mijn vrienden verteld dat dit de strategie is: we spelen remise met wit en met zwart gaan we er echt voor, want hij is altijd ambitieus met wit. Dat is precies wat er vandaag gebeurde.” Het verschil tussen een topspeler en een subtopper lijkt kleiner dan ooit.

Van het bord naar de boksring

Terwijl de traditionele schaakwereld dus op scherp staat, combineert een andere, meer fysieke sport al het beste van twee werelden: schaakboksen. Deze hybride sport, die precies is wat de naam doet vermoeden, wint snel aan populariteit. Deelnemers wisselen rondes schaken af met rondes boksen. Winnen kan op twee manieren: schaakmat of knock-out, wat maar het eerste komt.

Wat ooit begon als pure fictie in een Franse graphic novel, werd in 2003 in Berlijn realiteit. Inmiddels was de sport zelfs als demonstratiewedstrijd te zien op de Olympische Spelen in Parijs. Hoewel Rusland de regerend kampioen is, timmert een Amerikaans team hard aan de weg.

De opkomst van een hybridsport

Tijdens de Wereldkampioenschappen in Loznica, een slaperig stadje in Servië, werd de sfeer bepaald niet door stilte. Vechters uit achttien landen stonden elkaar naar het leven, zowel fysiek als mentaal. Een Duitse vechter kwam snel uit de startblokken, beukte op zijn Russische rivaal in en sloeg hem neer. De bel ging. Maar in plaats van naar hun hoek te gaan, deden de vechters hun handschoenen uit en namen plaats achter het schaakbord.

Drie minuten hebben de deelnemers om hun tegenstander op het bord te verslaan. Als dat niet lukt, gaan de handschoenen weer aan voor nog eens drie minuten bikkelen in de ring. Het is een constante wisseling, totdat een scheidsrechterlijke beslissing, een knock-out of een schaakmat de strijd beslist.

Het brein en de spierbundel

Matt Thomas, coach van Team USA en een evangelist voor de sport, legt de aantrekkingskracht uit. “Schaken is een gevecht op een bord. En boksen is schaken met mijn lichaam. Toen iemand die twee combineerde, dacht ik: ‘Ja, dit is mijn yin en yang. Hier ben ik voor gemaakt.'” Thomas, die in 2018 de eerste Amerikaanse wereldtitel won (hij won overigens met een toren), stopte met zijn rechtenstudie om zich volledig op de sport te storten.

Zijn team bestaat uit een diverse groep Amerikanen: een advocaat, een wiskundestudent en een militair veteraan. Een van hen is William “Gambit Man” Graif, een schaakkampioen uit New York. Hij speelt competitief schaak sinds zijn vijfde en had naar eigen zeggen “het lichaam van een schaker”. Om de overstap te maken, trainde hij dertig pond (ruim 13 kilo) aan spiermassa bij. “Ik zou een beetje gek zijn als ik niet doodsbang was,” geeft hij toe.